ASENA/ANTİGONE

Kralın koyduğu yasalar üzerinde daha büyük yasalar olup olmadığını tartışan Sofokles,(Milattan Önce 495-406 yılları arsında yaşamış Yunanlı bir düşünürdür)  şu örneği verir…

Thebai kentinin kıralı sürgün de ölür, Yunanlılar da bir gelenek varmış her yıl kentte sorun olduğunu düşündükleri birini seçimle sürgüne gönderirlermiş, krallara da bu kural uygulanırmış… Kral sürgün de ölmüş, dört çocuğu varmış bunlardan erkek olan Eteoksel, Polynikes tahtı sırayla paylaşmaktalarmış… Etoekles sırası gelen kardeşine tahtı devretmeyince, can güvenliği endişesi içinde olan kardeşi bir başka siteye kaçar ve site kralının kızıyla evlenir… Bir süre sonra sığındığı site kralının desteğini alarak kendi sitesine saldırır, başarılı olamaz, saldırıda kralın iki oğlu da ölür. Tahta çıkacak en yakın akrabalardan biri, Kreon kral olur… Kreon, Eteokles için kahramanlara yakışan bir cenaze töreni düzenlerken, vatan haini olarak gördüğü ölmüş olan Polynikes için ibretlik bir ceza düşünür ve şu cezayı verir… Bundan böyle site devletine hainlik edecek kişiler, toprağa gömülmeyecek, gömülmeme cezası verilecek, acık havada çürümeye terk edilecektir… Kralın koyduğu bu yasayı ihlal eden kişi ise taşlanarak öldürülme cezası alacaktır… Eski kralın kızı, Antigone, kardeşinin gömülmeme cezasına uymaz ve gizlice kardeşini toprağa defneder… Fakat kimliği acıga çıkar, kralın huzuruna yargılanmak üzere çıkarılır, yasa bellidir, taşlanarak öldürülecektir, önce savunma hakkı verilir…

Kral, Antigone ne cesaretle sitenin, yasalarına karşı geldiğini sorar, O şunları söyler… Kralın koyduğu kurallar, Zeus’un (Yunan Tanrısı) koyduğu kurallardan üstün değildir. Ne zaman konulduğunu kimse bilmese de, yazılı hale getirilmiş olmasa da, hiç değişmeyen bazı tanrısal yasalar vardır… Bunlardan biri de ölen kişilerin ailesi tarafından geleneklere uygun bir şekil de gömülme hakkıdır, her zaman vardı, her zaman olacaktır… Göklerin yazısız bu yasası sitenin yasalarından, kralın buyruklarından daha üstündür… Antigone bu iki yasa çatıştığında ölüm cezasını kabullenip üstün olan yasaya uyacağını söyler… Aksi halde bir kralın cezalandırma tehdidinden korkarak üstün olan yasaya aykırı davranarak, yaşayamayacağını, günün birinde ölüp tanrının huzuruna çıktığın da, kendisini nasıl savunacağını, kral böyle istediği için böyle davrandığını söyleyerek kendini savunamayacağını belirtir… Hukuk teorilerine bu olay doğal hakların ihlal edilemeyeceği olarak yansır… Bunu kadınların geri plana atıldığı bir dönemde, bir kadının yapmış olması çok önemlidir, buradan biz kültürümüze bir katkı alacak olursak… Şunu alabiliriz…

Arapların kadınlarına biz Türklerden daha kötü davrandığını hepimiz aşağı, yukarı biliyoruz, burada Arapları eleştirmek maksadım yok onların kültürü bunu gerektiriyor… Biz Araplarla aynı dini paylaştığımız için olsa gerek, onların kadına davranışını fıkıh kuralları ile almış kendi kültürümüze aktarmaya çalışmışız… Ama Türk kadını (Asena) bunu kabullenmemiş, Asenalar buna itiraz etmiş, kadınla erkek arasında kendi kültürlerine göre, Arap alimler tarafından, kültürlerinin içinden yorumlarla çıkarılmış olan fıkıh, (yoruma dayalı dini kurallar) iman esaslarından olmadığı bilinir… Asenalara ters gelmiştir, belki de biz Türklerde görülen kadın erkek çatışmasının bu kadar yoğun olmasının nedeni, kültürümüze dayalı bir fıkıhi yorum yapamayışımız olabilir… Konu biraz ana eksenden kaysada, Asena/Atigone karşılaştırmasını daha da genişletebilirsiniz…

Mahşeri vicdana ters bir toplum yasası olamaz, abes bir suç işlense dahi, kişilere yasa da ön görülen cezadan daha fazlası verilemez, yasalar evrensel insan haklarına ters olamaz… Diyelim ki olursa bir Asena çıkar, insan hak ve özgürlüklerine ters olan bu yasaya itiraz eder… Bizde o yasayı vatandaş, insan, hak ve özgürlüklerine göre yeniden düzenleriz… Yasa insan hak ve özgürlüklerini korumak için vardır, yasa kutsal degil hak, hukuk, adalet kutsaldır… Bu kutsalları Savunan İster Asena olsun, İster Antigone olsun Bizim İnsan Kardeşimizdir, insanın vicdani davranışı sergilenmiştir, İnsanlık yaşadıkça sergilenmeye devam edecektir… Hak ve Özgürlükleri, Adaleti, Hukuk ve Ahlak İlkelerini Üstün Tutan Asenalara/Antigonelere Selam ve Saygılarımla…

Mehmet Akif Gökalp 12.1.19

Kaynak: Prof. Dr. Oktay Uygun - Hukuk Teorileri –Onikilevha Yayınları